Jild 1 № 1 (2025)

Мацолада углерод оксидининг (СО) вақт бўйича ўзгарувчанлиги статистик тузилиши кўриб чиқилган. Тошкент шаҳрида унинг концентрацияси ўзгарувчанлигига метеорологии катталиклар (ҳаво ҳарорати, нисбий намлик, босим, тамол тезлиги) ва Куёш фаоллиги ўзгарувчанлигининг (Вольф сонлари) боглиқлиги йил ойлари функцияси сифатида тадқиқ цилинган. Метеорологик катталиклар ва СО орасида аҳамиятли корреляцияли ойлар аниқланган.
Углерод оксиди концентрацияларининг 30 йиллик (1991-2020 йй.) давр учуй тебраиши спектрлари ҳисобланган. Спектрнинг 0,5, 1, 2,8, 4, 8 ва 30 йиллик тебраиши даврли бош ташкил этувчилари анихранган. Угчерод оксиди концентрацияси ва кўрилаётган метеорологик катталиклар ҳамда Вольф сонлари орасида сабаб богланиши тадқиқ қилинган. Тошкент шаҳрида метеорологик катталиклар ва СО концентрацияси ўзгаришлари орасида сабаб боглиқлигининг мавжудлиги, Куёш фаоллиги билан эса боглицликнинг йўқлиги аниқланган.

Мақолада Тошкент-Обсерваторияметеорология станциясида ўтказилган кўп йиллик кузатишлар асосида 2010-2021 йиллар давриучун чангли губорнинг динамикаси баҳоланган. Олинган кўрсаткичлар илмий адабиётларлаги маълумотлар билан солиштирилган. Ушбу ҳодисанинг вақт давомидаги тақсимоти хусусиятлари аниқланган. Тадқиқ этилган даврда чанг губорли кунлар сони 110 кунни, уларнинг умумий давомийлиги 482,9 соатни ташкил этган. Чанг губори чанг бўронларига нисбатан кўпроқ содир бўлиши ва уюқроқ давом этими аниқланди. Чанг губори 2021 йилда энг кўп кузатилган. Қиш ва куз ойларида мавсумий максимумлар аниқланди. Ҳодисаларнинг давомийлигининг таҳлили улар асосан уч соатдан кам давом этишини, бирок; узоқроқ уоднсалар улушининг ортиб бораётганини кўрсатди.

Ушбу мақолада Оҳангарон дарёси ҳавзасида кузатилган .метеорологик маълумотлар билан ERA5 реанализ маълумотлари ўртасидаги корреляция таулиз этилди. Бауолаш учта асосий тоифада бешта статистик мезон ёрдамида амазга оширилади: хатолик ўлчами (RMSE, МАЕ), меъёрдан четлашиш (PBIAS) ва бошқа статистик курсаткичлар (NSE, R2). 1970-2024 йиллар оралигидаги ҳар ой .маълумотлари олтита .метеорология станциясидан олинган кузатилган маълумотлар билан мос келувчи ойзик ERA5 маълумотлари солиштирилади, бу орқази реанализ маълумотларининг маҳазлий метеорологик шароитзарни тасвирлашдаги яроцлизиги бауоланади. Бундан ташқари, чизиқли графиклардан турли йиллардаги вақт утиши билан боглиқ ўзгаришлар ва тафовутларни визуализация цилиш учун фойдаланилди. Статистик ва визуал тазршлларни бир.заштириш орқали ушбу тадқикрт минтақадаги гидрометеорологии тадқиқотлар учун ERA5 реанализ маълумотларининг қўлланиш имкониятларини кенг қамровли бауолашни таъминлади.